دفاع مشروع از دیرباز در میان مباحث حقوق کیفری مورد بحث بوده است. به گونه ای که در تمامی نظام های حقوقی و در تمامی اعصار، آثار آن قابل مشاهده است؛ این مسئله مهم به مرور زمان از شکل ساده و اولیه خود خارج شده و به مناسبت تفکرات غالب بر علوم انسانی، دستخوش تغییراتی گشته و بر غنای آن افزوده شده است.

امروزه تمامی مکاتب حقوقی در پذیرش اصل دفاع مشروع متفق القول هستند و این را می توان در وجود قواعد حقوقی دفاع مشروع در تمامی قوانین دریافت. علی رغم وفاق در پذیرش اصل دفاع مشروع، حدود و ثغور و شرایطی که طبق آن رفتار دفاعی مدافع، مشروع تلقی می گردد و همچنین ماهیت دفاع و تأثیر آن در مسئولیت کیفری، معمولاً در همه اعصار حقوق کیفری محل بحث و اختلاف بوده است و این بحث و نزاع به پر بار و پخته شدن هر چه بیشتر این مفهوم حقوق کیفری انجامیده است؛

شاید بتوان ریشه این اختلاف نظر را در اختلاف مبانی دفاع یافت به این بیان که اصل دفاع بر اساس هر مبنایی که تجویز شود و مشروع تلقی گردد، در شرایط و ماهیت و اثر ان تأثیر می گذارد.بنابر این پرداختن به مبنای مشروعیت دفاع از جهت شناخت ماهیت، شرایط بر سر دفاع مهم و تأثیرگذار می نماید. برا این اساس در این پایان نامه، شرایط انطباق و احکام پذیرش دفاع مشروع در حقوق جزای ایران و مبانی فقهی را که از دل متون فقهی اسطیاد شده، تحلیل و تبیین خواهیم نمود.

فهرست         
چکیده    1
مقدمه :    2

بخش اول:   مبانی دفاع مشروع و مروری بر تاریخچه آن در حقوق ایران    8
فصل اول: مبانی دفاع مشروع    9
مبحث اول: مفهوم شناسی و واژگان مرتبط    9
گفتار اول : دفاع و اقسام آن    9
گفتار دوم : دفاع مشروع    10
گفتار سوم : ارزش های مورد دفاع    18
مبحث دوم : نظریات توجیه کننده دفاع مشروع در حقوق عرفی    42
گفتار اول : نظریه ی حق طبیعی دفاع    42
گفتار دوم : نظریه ی قرارداد اجتماعی دفاع    44
گفتار سوم : نظریه اجبار معنوی در دفاع    45
مبحث سوم : ادله دفاع مشروع ازنظر منابع اسلامی    47
گفتار اول : دفاع مشروع در کتاب    49
گفتار دوم : دفاع مشروع در سنت    52
گفتار سوم : دفاع مشروع از نظر عقل    53
گفتار چهارم : دفاع مشروع از نظر اجماع فقها    56

فصل دوم : مروری بر تاریخچه دفاع مشروع در حقوق ایران    61
مبحث اول :حقوق قبل از انقلاب    61
گفتار اول : پیش از اصلاحات 1352 در قانون مجازات عمومی    61
گفتار دوم: اصلاحات قانون مجازات عمومی در سال 1352    63
مبحث دوم : دفاع مشروع در حقوق بعد از انقلاب    65
گفتار اول : عدم تغییر محسوس در مقررات دفاع در قوانین مصوب 1361، 1362، 1370، 1375    66
گفتار دوم : مقررات دفاع مشروع در قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392    71
بخش دوم    75
تحلیل شرایط لازم برای پذیرش مشروعیت دفاع    75

بخش دوم:تحلیل شرایط لازم برای پذیرش مشروعیت دفاع

فصل اول : شرایط عمومی دفاع    77
مبحث اول : شرایط مربوط به حمله یا هجوم    77
گفتار اول : تجاوز فعلی یا خطر قریب الوقوع    77
گفتار سوم : غیر قانونی بودن تجاوز و خطر    98
مبحث دوم : شرایط مربوط به واکنش مدافع    109
گفتار اول : ضرورت دفاع    110
گفتار دوم : تناسب دفاع    115
گفتار سوم : عدم دسترسی به قوای تامینی و انتظامی یا موثر واقع نشدن مداخله آنها    127

فصل دوم : شرایط اختصاصی دفاع    130
مبحث اول : شرایط مربوط به دفاع از دیگری    130
گفتار اول : شرایط مربوط به دفاع از نفس دیگری    133
گفتار دوم : شرایط مربوط به دفاع از عرض و ناموس و دیگری    134
گفتار سوم : شرایط مربوط به دفاع از مال دیگری    137
مبحث دوم : شرایط اختصاصی مربوط به دفاع در برابر مامورین در حال انجام وظیفه    139
گفتار اول : خروج مامورین از حدود انجام وظایف قانونی    141
گفتار دوم: وجود خطر برای نفس، عرض و ناموس یا مال    144
گفتار سوم: امکان دفاع در برابر تعرض مأمورین به آزادی تن بر خلاف قانون    144
نتیجه گیری و پیشنهادات    146
فهرست منابع :    147
Abstract:    149